'Ik zie nooit ouderenoplossingen in de media.'

De toekomst van de zorg hangt onlosmakelijk vast met hoe we vandaag naar ouderen kijken. Of naar ouder worden. Media- en cultuurlegende Zaki, 76 intussen maar zo in de fleur van zijn leven, trok dat gevoelige debat mee op gang met ‘Ondeugend ouder worden’. Een vermakelijk boek en een heerlijke lezing over de vele misverstanden, clichés en vooral… voordelen van ouder worden. Ook live mee te maken trouwens, op ons PREZO-event van 9 september. Want het beste moet echt nog komen in dat prachtige leven, ook al hoorden we altijd het omgekeerde. Klaar voor een hartverwarmend Gents terrasje?

Positief en actief ouder worden

Zaki vliegt er meteen in met een flink taboe: seks op leeftijd: ‘Ik was de verhalen over oude mensen strontbeu, met erge en bepalende vooroordelen. Toen ik het boek schreef wou ik Goedele Liekens interviewen over seks op leeftijd, maar ze weigerde en zei letterlijk dat ze er te weinig over wist. Nochtans is daar ooit een grote studie rond geweest met 60-plussers. De overgrote meerderheid vond de seks beter met het ouder worden. Daar zijn ook redenen voor: er wordt niet meer ‘afgerekend’ in de slaapkamer, er worden geen punten meer gegeven. Je hebt ook dikwijls seks met iemand die je allang kent, je weet wat je van elkaar mag verwachten. Dat is een soort bevrijding. En zeer belangrijk: je hebt tijd voor elkaar, die rush naar het eerste orgasme valt weg. Want de reis is dikwijls interessanter dan het einddoel.’ 

Een wijsheid die Zaki overal brengt: ‘Ik krijg klassen voor me die zich een ongeluk verschieten, ze denken dat we het niet meer doen. Er vroeg iemand of een oudere vagina er nog schoon uitziet, waarop ik zei: weet je niet dat de dingen dan net mooier worden? Vergelijk het met vlinders. Dat begint met een eitje, dat wordt een rups, een cocon en dan pas een ongelooflijk schoon beest. Je ziet zestigers schrikken omdat ze nog goesting hebben, maar dat is met een heleboel dingen zo.’ Goesting om te schrijven, ook op Facebook, waar Zaki regelmatig wat neerpent: ‘Ik denk dat die hele houding tijdens corona, alsof het alleen een oude mensenziekte was maar ook dat overbeschermende met die mondmaskers, het gevolg is van al die vooroordelen. Want iedereen die zwaar getroffen is door corona, jong of oud, zal levensjaren inboeten.’

De babyboomers komen eraan

En zo gaat het naar een ander gevoelig thema: woonzorgcentra. ‘Ik zie het gevaar dat we weer dingen gaan tegenkomen omdat we die nu niet willen erkennen. Mijn generatie, de babyboomers, komt eraan. Als ik kijk wat zij sociaal belangrijk vindt en verwezenlijkt heeft in de maatschappij, dan zie ik 2 belangrijke dingen. Eerst de terrascultuur: toen ik een klein manneke was waren er 2 terrassen in heel Gent, nu is het 1 groot terras. Het tweede is shoppen: vroeger kocht je iets en je ging naar huis, dat is sinds de sixties helemaal veranderd. Ik ga geen namen noemen, want ik haat dat, maar ik hoorde over 2 zorgcentrumprojecten waar geen winkel of terras in mijlen te bekennen is. Denk je dat die mensen daar gelukkig gaan zijn? Moeten we daar eerst eens niet over nadenken? Want hoe zit die generatie nu eigenlijk in elkaar?

De stamvader van de Vlaamse dj’s doet een welluidende poging. ‘We zijn de generatie die opgroeide met de Stones, met de rock. Daar was een duidelijke generatiekloof die nog bestaat. Je kunt mij niet in een tehuis zetten en mee doen zingen met ‘Vrolijke vrienden’, no way. Je zegt ook niet ‘je moet naar u celleke’, waar je de Stones mag beluisteren op standje 1. Neen: de Stones staan op 10! Allee: op 9, ik doe een toegeving, misschien 8 op goeie dagen. De meeste kamers zijn ook een akoestische ramp. Er gaan dus spanningen komen, men zal spreken over ‘een moeilijke generatie’ en wie zal het moeten oplossen? De zorgverleners. Terwijl dit een overheidsbeslissing moet zijn. Ik wil niks opdringen, maar men moet zich bezighouden met de psyche van de komende generatie. Zou dat niet fantastisch zijn? Een bevraging bij de mensen, zeg maar de boomers? 

Collectieve bevraging, individuele benadering

Zaki gelooft in open & eerlijke communicatie. ‘Ik wil dat men mij respecteert. Als er ene met verkleinwoordjes begint, ga ik het meubilair gebruiken (lacht). Maar ik zie voortdurend pogingen om mensen beter op te leiden. Veel ouderen hebben geen goesting in een rusthuis, ze hebben schrik. Omdat ze zichzelf niet meer kunnen zijn, betutteld worden… Maar wat is zichzelf zijn? Dat is de grote vraag en daar zijn we nog niet uit. Het kan heel subtiel zijn of niks kosten. Ik maakte 2 keer WZC-bewoners mee die zeiden ‘dat ze tegen hen riepen’. Dat klopt: het zit echt in de mens om harder te spreken tegen ouderen. Wist je dat we dat ook doen bij blinden? In de opleiding kan men leren om luid te spreken zonder te roepen. Hoe? Een goede acteur staat nooit te roepen, als hij fluistert hoor je hem toch tot de verste uithoeken van de zaal. Een heel beheerste manier om te spreken dus, articuleren is daar heel belangrijk.’ 

Onze tafelgast kent de media als zijn broekzak. En zegt zijn gedacht: ‘Ik zie nooit iets over positieve oplossingen in de pers of op tv. Maar die zijn er: ik hoorde tot mijn genoegen dat men een woonzorgcentrum aan het verbouwen was tot een rondere vorm. Want als mensen met dementie beginnen te wandelen voelen ze zich opgesloten in zo’n vierkant gebouw. Een ander ding is tracking. 2 Amerikaanse firma’s maken schoenen met een tracking device, handig als die mensen gaan lopen zijn. Er zijn ook positieve aspecten aan dementie, die zitten ook in mijn lezing. De ‘oud is fout’-beeldvorming in de media is verschrikkelijk. Het is altijd zo negatief mogelijk met een mens aan zijn rollatorke, die moeilijk uit zijn woorden komt. Maar hoeveel zie je er met een rollator in de stad? En hoeveel jongeren zien we met gebroken benen na het skiverlof? Toch zien jongeren er altijd fris, vrolijk en blij uit.’ 

Vrijheid en geluk, zeker op leeftijd

Zaki ziet veel clichés sneuvelen: ‘Waar men nooit over spreekt is hoeveel vrijheid je krijgt. Mijn generatie gaat daar zeer goed mee om: reizen, werken, een nieuw appartement… Of de vrijwilligers die ik ongelooflijk hoog inschat: liefst 90% is boven de 60! Niet alles moet economisch ingevuld worden, het is zo goed dat we iets kunnen doen voor elkaar. Maar het is natuurlijk moeilijk te meten. Men zegt toch altijd dat de mens gelukkig mag zijn? De mens moét gelukkig zijn, we moeten er alles aan doen. Het is dan pas dat je dat geluk kan delen, dat is de essentie. De rest is bullshit. Dat heeft niks te maken met leeftijd: ik ken er van 19 waar geen fut in zit. Je moet ook niet kijken bij de rijken: het zijn mensen met zeer weinig kansen en middelen die hun geluk uitdelen. Ik, als goede oude hippie, wil eigenlijk niets bezitten. Ik bezit wat omdat ik niet anders kan, maar ik ben zeker dat wat ik bezit mij ook bezit. Ik zou nog graag zo vrij mogelijk zijn.’

Dementie hoeft die vrijheid niet uit te sluiten. ‘Mensen hebben er schrik voor, net als de vrees voor een slechte behandeling in de verkeerde instelling. Ah, ik blijf graag plakken bij de mensen, dat is waarschijnlijk nog iets vanuit mijn jeugd. Een koffie drinken, wat vragen stellen. Dan hoor je ook dat de angst voor de dood zo goed als verdwenen is. Als je dat vergelijkt met de literatuur de voorbije eeuw… Maar ik denk dat dementie in de plaats is gekomen, dat het dan ‘gedaan’ is. Dat is echt niet waar, er is nog van alles. Ik ben op zoek naar de rijkdom van de dementie. Ik durf het niet luidop zeggen maar doe het toch: voor wie is de dementie het ergst? Niet voor de mensen met dementie zelf, wel voor de familie die eigenlijk opgevangen moet worden. 99% van de mensen met dementie zijn gelukkig met een eigen wereldje, zolang die niet in conflict komen met dat wereldje gaat dat zeer goed. Ik hoop dat ik voldoende lucide zal zijn om daar grapjes over te maken. Als ik en mijn vrouw iets vergeten spreken we over Alzheimer light. We kijken dan naar elkaar, kunnen ermee lachen en dat is een goed vertrekpunt (glimlacht).’ 

Interview: Denny Coussement, juni 2021

Ons live PREZO-event moet je meemaken, want we komen eindelijk weer fysiek samen. Met liefst 6 praktijkworkshops: kwaliteitsindicatoren, clusters, tevreden medewerkers en... tevreden bewoners. Plus ook bekend volk: Knack-redactrice en schrijfster Ann Peuteman die haar bestsellers signeert en een uniek ouderendebat modereert. Media- en cultuurlegende Zaki trapt af met het heerlijke 'Ondeugend ouder worden', net na de netwerklunch. Early bird tot 9 augustus: reserveer tijdig! Hier vind je het hele programma, hieronder boek je een wervelend waardevolle middag vlakbij Berchem-station. Doe je dat voor 9 augustus, dan krijg je een fikse korting: € 95 tegenover € 125 excl. BTW. De plaatsen zijn beperkt, dus wacht niet te lang: jij komt toch ook? Schrijf je in.